Zabytkoznawstwo odlewnictwa

II ROK OCHRONY DÓBR KULTURY s2

_________________________________________________________________

 INFORMACJE PODSTAWOWE

Konwersatorium, 30 godz.
semestr zimowy, tryb cotygodniowy 

PROWADZĄCY dr hab. Monika Jakubek-Raczkowska 
termin zajęć w sem. zim. 2020/21: czwartek, 9.00-10.30, ZDALNIE

____________________________________________________________________

 OPIS PRZEDMIOTU

________________________________________________________________

WARUNKI ZALICZENIA

Podstawą zaliczenia przedmiotu jest obecność i aktywność na zajęciach, pozytywne zaliczenie wszystkich kolokwiów oraz złożenie pracy pisemnej.

Kolokwia 

Zakres
1. sztuka prehistoryczna / starożytny Wschód (Chiny, Mezopotamia, Egipt)
2. antyk śródziemnomorski I (okres minojski i Grecja)
3. antyk śródziemnomorski II (Etruria / Rzym / wczsny okres bizantyński)
4. odlewnictwo średniowieczne

Wymagania: Określenie typu i funkcji obiektu, czasu i regionu jego powstania, materiału i techniki wykonania, z wykorzystaniem FACHOWEJ TERMINOLOGII (dokładne rozpoznanie obiektu z podaniem nazwy i autora obowiązuje w przypadku wybitnych dzieł odlewnictwa, kluczowych dla tej gałęzi artystycznej). Zakres materiału – w oparciu o treści kształcenia na zajęciach oraz literaturę przedmiotu. Próg zaliczenia kolokwium: 50%.

Praca pisemna: Próbna ekspertyza znawcza dzieła odlewniczego wraz z propozycją wyceny.

________________________________________________________________

WIZYTY W RPACOWNI KONSERWACJI METALU UMK

Dzięki uprzejmości dr. Aliny Tomaszewskiej-Szewczyk z ZKEiDA, zajęcia mogą być uzupełnione o ćwiczenia materiałoznawcze.

_____________
LINKOWNIA

 GALERIE ZDJĘĆ, KOLEKCJE

Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku 1>>

 BRĄZY W HANDLU ANTYKWARYCZNYM – 

1 [Grecja] >> 2 [Etruria]>> 3 [Rzym]>> 4 [Egipt]>>

 BRĄZY W FOTOTECE KNHSŚ

Zabytki antyczne: Wilczyca w Akwizgranie,
Unikatowe zabytki średniowieczne: Kraty w Akwizgranie, Kolumna Bernwarda w Hildesheim, Lew Brunszwicki, ołtarz katedry w Brunszwiku,  Nagrobek bpa Henryka II Bocholta w Lubece (Apengeter), Korona Młynarzy w Lubece
Drzwi brązowe: Akwizgran, Drzwi Bernwarda w Hildesheim, Drzwi Gnieźnieńskie
Świeczniki: Świecznik Matyldy w Essen, Świecznik Wolframa w Erfurcie, Świecznik Brunszwicki, Świecznik w Kołobrzegu
Płyty nagrobne, nagrobki: Fryderyka Wettina w Magdeburgu, Wichmanna w Magdeburgu, biskupa Bocholta w Lubece,
Chrzcielnice metalowe: Brunszwik,Elbląg, Hildesheim, Kołobrzeg, Lubeka (Apengeter), Lubeka (katedra), Munster, Schwerin, Toruń, Kilonia
Antaby: Adel,Kołobrzeg
Dzwony: Miłoradz

 BADANIA KONSERWATORSKIE BRĄZÓW ANTYCZNYCH

1>> 2>> 3>> 4>>

Scott / Podany / Considine [ed.] Ancient & Historic Metals: Conservation and Scientific Research…>>

 RYNEK SZTUKI – HIGHLIGHTS

• konik archaiczny – pozew Sotheby’s przeciw Grecji >>
• rekordy Asian Art Week NY 2017 >>
• Garret-Helmet >>

 TECHNIKA I TECHNOLOGIA

• Luer, Creutz: Geschichte der Metallkunst >>
• Zagadnienia technologiczne  1>> 2>> 3>> 4>>
• Metalurgia 1>> Archeometalurgia >>
• Rycina pomnika Ludwika XV >>
• Model woskowy z Fritzlar (XII w.) >>

 STAROŻYTNE CHINY

• wystawy: wystawa The Smithsonian’s Museums of Asian Art >> wystawa The Grate Bronze Age of China >>
• zbiory: kolekcja METMUS N. Jork >> brązy w Muz. w Szanghaju [utube] >> kolekcja azjatycka [princeton.edu] >>
• typologia[chinaknowledge.de] >>
• technologia: rekonstrukcja procesu odlewniczego [princeton.edu] >> Glenda Chao – esej technolog. [columbia.edu] >>
• zabytki: brązy z grobu Fu-Hao [washington.edu] >> grób Fu-Hao, film Harvardu [utube] 1>> 2>> [rekonstrukcja rytuału z użyciem naczyń oraz technologii]
• typy: Zun [MIA] >> Fang-ding [MIA] >> 3D >> Ding [MIA] 3D>> Gui [MIA] 3D>> Naczynie na wino [MIA] >> Gong [MIA] >> Fang-jia [MIA] >> You [MIA] >> Jue [MIA] >>

dźwięk dzwonków NAO [utube] 1 >> 2>>
opracowanie [csun.edu] >>
opracowanie [National Gallery w Londynie] >> naczynie ZUN [NGA] >>

 STAROŻYTNY EGIPT

• Metropolitan Museum of Art NJ: Bastet >> Tutmosis>> Luwr: Bastet >> wotywna statuetka kocicy >>
• Christie’s – art. o brązach >>

 EPOKA BRĄZU W EUROPIE

• wydobycie i obróbka rud (Archeologia.pl) >>
• fibula binokularowa w Luwrze >>

 KULTURA MINOJSKA

• statuetki byków:  (Brit Mus.) >> statuetki adorantów:  Luwr >>

 GRECJA ARCHAICZNA

• technika i technologia: esej Met >>
• wyroby użytkowe: zwierciadło kariatydowe (MetMus)>> (Harvard)>> uchwyt hydrii (MetMus) >> protoma z gryfem (MetMus) >> uchwyt patery (MetMus) >> trójnóg (MetMus) >>  krater z Vix >>
• wota w stylu geometrycznym: konik (MetMus) >> konik lakoński (Luwr) >> konik (BritMus) >> Minotaur (Luwr) >> człowiek i centaur (MetMus)>>
• wota archaiczne: Herakles (MetMus) >> kuros (Luwr) >> Atena (Luwr) >> wojownik (Luwr)>> trójnóg platejski >>
• posągi kultowe: Apollo z Pireusu >> Apollo Piombino >>

 GRECJA KLASYCZNA

• wyroby użytkowe: hydrie [MetMus] 1 >> 2>> Luwr 1>> 2>> plakieta z Dionizosem [eidola] >> [Ariadne Gall]>> uchwyty V w. pne. [Sasson Anc.Art] >> [MetMus] >> Kantharos >> patery [Luwr] >> zwierciadła kariatydowe [Luwr] >> [Christie’s] >> [Walters Art, Baltimore] >> [MetMus] >> [MFA]>> zwierciadła ręczne [Christie’s] >> zwierciadła późnoklasyczne [WaltersArt Baltimore] >>
• wota: Luwr: Dionizos >> zwycięski atleta >> wojownik >>Herakles >>
• posągi: Efeb z Zagrzebia >> Brąz z Artemizjonu >> Woźnica z Delf (Eidola) >> (Ancient Greece) >> Apollo – znalezisko w Strefie Gazy >>

Dufrasnes, Sur le symbolisme de quelques appliques…>> Hemingway,The horse and jockey from Artemision (fragment) >>
Kubala, Lustra greckie >>
Mattusch, The victorious youth (fragment) >>
Mattusch, Classical bronzes (fragment) >>

 OKRES HELLENISTYCZNY

• Wystawa Power and Pathos, Pal. Strozzi 2015  1>> 2>> Aleksander z włócznią (Luwr) >> Venus pudica (Luwr) >> Zwierciadła [MetMus] >>

 ETRURIA

• wyroby użytkowe: Wóz z Monteleone (MetMus) >> Wóz z Perugii (pozostałości) >> Trójnogi ze zbiorów Loeba >> cisty (MetMus) 1>> 2>> 3>> 4>> naczynka toaletowe (Oinochoe Luwr)>> (naczynko w kształcie ludzkiej główki, Luwr) >> uchwyty (krater wolut. Luwr) >> zwierciadła (Luwr) >> (Muz. Watyk.) >> kadzielnice i kandelabry (Kadz. Luwr) >> (Kandelabr MetMus)1 >> 2>> (Kadzielnice w Met) 1>> 2>> 3>> 4>>
• wota: wojownicy >> Haruspex (Muz. Watyk.)>> bóstwa: (Turms z Luwru) >> (Vanth z Brit.Mus.) >> statuetki różne (Luwr, młodzieniec) >> (Luwr, niewiasta) >>
• posągi: Mars z Todi (Muz. Watyk) >> Głowa męska (Luwr) >> Wilczyca Kapitolińska na stronie Muzeów kapitolińskiech>> technologia (INHA Reviews)>>
• odkrycie w Lavaux, 2015: strona Inrap>> wystawa Princesse de Vix – prince de Lavaux (Chatillon-sur-Seine 2016)>> reportaż ang. >>
• Etruscan Art in the Metropolitan Museum of Art >>

 STAROŻYTNY RZYM

• wyroby użytkowe: antaby (Aphrodite)>> (Artemis Gall.)>> elementy mebli 1>>(Chrisitie’s) drobne sprzęty toaletowe (ligula, MetMus)>> pierścienie >> naczynia (rzymskie brązy w prow. Danubii)>> misa (Brit.Mus). >> zwierciadła [Christie’s]>> [Archeol.Center]>> Różne (kol. Queensland)>>r
• przedmioty rytualne: Kybele (Met.Mus)>> liktor (Brit.Mus.)>> lararia >>
• posągi: Apollo z Lillebonne (Luwr) >> Xantener Knabe (SMPK Berlin) >>

 BIZANCJUM

• rzemiosło: polykandela (MetMus) >> naczynia (czara, MetMus)  >> podstawa krzyża (MetMus) >>
• posągi: kolumna Justyniana (Bizantium 1200) >>

 ŚREDNIOWIECZE

• zbiory:
• Statuetka Karola Wielkiego, Luwr >>
• antaby: Alpirsbach >> antaba magdeburska [w Schnutgen-Museum w Kolonii] >> Erkelenz [w Schnutgen-Museum w Kolonii] >>
• akwamanile: (MetMus) >> >> (NGA) >> (Christie’s) 1>> 2>> 3>> (Oslo) >> (Landshut)>> Glasgow >> (GNM)>> (BritMus) >> (Chicago) [Apengeter] >> (Sotheby’s) [Apengeter] >>
  (FABoston) [Apengeter] >> (Getty) [jednorożec] >> (Detroit Mus. of Art) >>
• lawaterze: lawaterz gotycki [Sotheby’s] >
• kadzielnice: Schnutgen-Mus. Kolonia 1>> 2>> 3>> 4[pn. Niemcy]>> Kadzielnica Gozbertusa 1>> Kadzielnica Reniera, Lille  1>> 2>> Harvard coll. >> V&AM >> Alhambra >>
• kociołki:  Schnutgen-Mus. Kolonia 1>> 2>> 3>> 4>>
• krzyże: Schnutgen-Mus. Kolonia 1 >> 2>> 3>> 4 [krucyfiks Reniera z Huy]>> 5>> 6>> 7>> 8>> 9>> 10>> 11>> 12>> 13>> 14>> 15>> 16>> 17>> 18>> 19>> 20>> 21>> 22>> 23>>24>> 25 [Minden]>> stopa krzyża [SchnutgenMus] >>
• świeczniki: baza fotogr. na RDK >> świecznik ołtarzowy z Magdeburga [Ida-Isa.de] >> świecznik z Gloucester [film Utube]>> [opis VAM]>> świeczniki zoomorficzne [Moza, VAM] 1>> 2>> świeczniki świeckie Niderlandy >>Scheibenleuchter 1>> 2>> świecznik mozański [SchnutgenMus]>> świecznik westfalski [SchnutgenMus] >> XIX-wieczne naśladownictwa 1>>
• świeczniki siedmioramienne: Trivulzio Candelabro [wikimedia com.] >>
• dzwony: Toruńska Tuba Dei 1>> 2>>
• znaki pielgrzymie: baza znaków pielgrzymich (PzDB) >> kolońskie znaki pielgrzymie (Ida-Isa.de)>> koloński znak pielgrzymi (KHM Magdeburg)>> znalezisko w Soest >> znak pielgrzymi św. Jakuba (Mus. Salzwedel)>> Meklemburg-Vorpommern >> cynowa plakietka rycerza (technika) >>
• misy chrzcielne: misa chrzcielna z okolic Koszalina – kradzież i odzyskanie 1>> 2>> 3>> misa z Britz >>

Lewis / Brownsword / Pitt, Medieval „Bronze” Tripod... >>

 ARTYKUŁY W BAZIE JSTOR (Z SIECI UMK)

Technika i technologia 1>> 2>> 3>>
Starożytny Egipt 1>>
Kultura minojska 1>>
Starożytna Grecja 1>> 2>> 3>> 4>> 5>> 6>> 7>> 8>>
Starożytna Etruria 1>> 2>> 3>>

_____________
BIBLIOGRAFIA

 ŹRÓDŁA

• Teofil Prezbiter, Diversarum Artium Schedula [Średniowieczny zbiór przepisów o sztukach rozmaitych], w przekładzie Stanisława Kobielusa, Kraków 1998.
• Cellini Benvenuto, Trattati dell reficeria e della scultura, Florenz 1568
• Mariette Pierre Jean, Description des travaux qui ont précédé, acompagné et suivi la fonte en bronze d’un seul jet de la statue équestre de Loius XV, Paris 1768.

 TECHNIKA I TECHNOLOGIA ODLEWNICTWA

• Büll Reinhard, Vom Wachs. Höchster Beiträge zur Kenntnis des Wachses, 1, Beitrag 3: Bronze- und Feinguss nach dem Wachsenschmelzverfahren, Frankfurt am Main 1959.
• Lüer Hermann, Technik der Bronzeplastik, Leipzig 1902.
• Piaskowski Jerzy, Technologia dawnych odlewów artystycznych, Kraków 1981.
• Piaskowski Jerzy, Dawne stopy metali stosowane w odlewnictwie artystycznym, [w:] Odlewnictwo w Polsce. Materiały z VII Sesji Naukowej Rzemiosło artystyczne i wzornictwo
  w Polsce, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2007, s. 11-23.
• Riederer Joseph, Die Geschichte des Bronzegusses, [w:] Bronzen von der Antike bis zur Gegenwart: Ex aere solido, Austellungskatalog SMPK Berlin, Berlin 1983, s. 277-290.
• Riederer Joseph, Die Aussagekraft der Spurenelementenkonzentrationen in mittelalterlichen Kupferlegierungen, Berliner Beiträge zur Archäometrie, Bd.16, 1999, s. 21-41.
• Seelig Lorens, Hardtwig Barbara, Modell und Ausführung in der Metallkunst, Bayerisches Nationalmuseum, Bildführer 15, Ausstellung im Bayerischen Nationalmuseum, München 1989.
• Weihrauch Hans Robert, Bronze, Bronzeguss, Bronzeplastik, [w:] Reallexikon zur deutschen Kunstgeschichte, hg. von Otto Schmitt, Bd. II, Stuttgart-Waldsee 1948, szp. 1182-1216.
• Werner Otto, Analysen mittelalterlichen Bronzen und Messingen I, Archäologie und Naturwissenschaft 1, 1977, s. 144-220

 ODLEWNICTWO ANTYCZNE

• Artistry in Bronze. The Greeks and Their Legacy XIXth International Congress on Ancient Bronzes, Los Angeles 2017 [online]
• Bernhard Maria L., Sztuka grecka archaiczna (seria: Historia starożytnej sztuki greckiej,  t. I), Warszawa 1989 (s. 267-284, 568-581).
• Bernhard Maria L., Sztuka grecka V wieku p.n.e. (seria: Historia starożytnej sztuki greckiej,  t. II), Warszawa 1991 (s. 204-210, 259-276, 585-590).
• Casson S., Bronze Work of the Geometric Period and Its Relation to Later Art, “The Journal of Hellenic Studies” 42/2 (1922), s. 207-219.
• Chiaro Mario A., An Etruscan Bronze Mirror Produced at Caere, “American Journal of Archaeology” 75/1 (1971), s. 85-86.
• Cohen Beth, Perikles’ Portrait and the Riace Bronzes: New Evidence for „Schinocephaly”, Hesperia, 60/4 (1991), s. 465-502.
• Congdon L.O.K., Water-Casting Concave-Convex Wax Models for Cire Perdue Bronze Mirrors,  “American Journal of Archaeology” 89/3 (1985), s. 511-515.
• Hanfmann George M. A., An Early Classical Aphrodite, “American Journal of Archaeology” 66/3 (1962), s. 281-284.
• Ischlondsky Dorin N., Problems of Dating a Unique Egyptian Bronze, “Journal of Near Eastern Studies” 25/2 (1966), s. 97-105.
• Jones Frances Hollin, A Bronze Patera in Princeton, “Hesperia Supplements” 8: Commemorative Studies in Honor of Theodore Leslie Shear (1949), s. 209-212, 458-459.
• Peltz Uwe und Schalles Hans-Joachim, Der Xantener Knabe. Technologie, Ikonographie, Funktion und Datierung,  („Xantener Berichte” 22), Darmstadt – Mainz 2011 [online].
• Pryce F. N., A Minoan Bronze Statuette in the British Museum, “The Journal of Hellenic Studies” 41/1 (1921), s. 86-90.
• Richter Gisela, A Fourth-Century Bronze Hydria in New York, “American Journal of Archaeology” 50 /3 (1946), s. 361-367.
• Ridgway Brunilde Sismondo, The Plataian Tripod and the Serpentine Column, “American Journal of Archaeology” 81 / 3 (1977), s. 374-379.
• Sparkes Brian A., Greek Bronzes, “Greece & Rome”, Second Series, 34 / 2 (1987), s. 152-168.
• Young Rodney S., A bronze bowl in Philadelphia, “Journal of Near Eastern Studies” 84/26 (1967), 145-154.
• Warden Gregory, An Etruscan Bronze Group, “American Journal of Archaeology”, 86/2 (1982), s. 233-238.

 ŚREDNIOWIECZE – opracowania przekrojowe

• Grimme Ernst Günther, Bronzebildwerke des Mittelalters, Darmstadt 1985.
• Ludwisarstwo stargardzkie i pomorskie XIV-XVII w., pod red. Marcina Majewskiego, Stargard 2003.
• Ludwisarstwo w Polsce. Materiały z III Sesji Naukowej z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce zorganizowanej przez Muzeum Okręgowe w Toruniu oraz Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, w dniach 8-9 listopada 2002 roku, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2003.
• Lüer Hermann, Creutz Max, Geschichte der Metallkunst, Bd.1, Kunstgeschichte der unedlen Metalle, Schmiedeisen, Gusseisen, Bronze, Zinn, Blei und Zink, bearb. von
  Lüer, Stuttgart 1904 [online: [Luer, Creutz: Geschichte der Metallkunst >>]
• Majewski Marcin, Ludwisarstwo stargardzkie XV-XVII wieku, Stargard 2005.
• Mende Ursula, Zur Topographie sächsischer Bronzewerkstätten im welfischen Einflussbereich, [w:] Heinrich der Löwe und seine Zeit…, s. 427-439.
• Meyer Erich, Mittelalterliche Bronzen (Bilderhefte des Museums für Kunst und Gewerbe Hamburg III), Hamburg 1960.
• Weinryb  Ittai, The Bronze Object in the Middle Ages, Cambridge 2016.

 ŚREDNIOWIECZE – dzwony

• Brauer Tilmann (hrsg.), Lusus campanularum. Beiträge zur Glockenkunde, Arbeitsheft 30 des Bayerisches Landesamtes für Denkmalpflege, München 1986.
• Hübner Kurt, Die mittelalterliche Glockenritzungen, Berlin 1968.
• Krokosz Jacek, Przybylski Jacek, Rzadkosz Stanisław, Najstarsze dzwony w Polsce, [w:] Odlewnictwo w Polsce. Materiały z VII Sesji Naukowej Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2007, s. 140-143.
• Majewski Marcin, Dekoracje ornamentalne i figuralne zabytków ludwisarstwa pomorskiego z XIV-XVI wieku, [w:] Odlewnictwo w Polsce. Materiały z VII Sesji Naukowej Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2007, s. 163-178.
• Schilling Margarethe, Gestalt, Klang und Zier, Dresden 1988.
• Schmid Bernhard, Westpreußische Glockenkunde, [w:] Denkmalpflege in der Provinz Westpreußen im Jahre 1917, Bericht an die Provinzialkommission zur Verwaltung der westpreußischen Provinzialmuseen zu Danzig, Danzig 1918, s. 7-28.
• Schulze Ingrid, Figürliche Glockenritzzeichnungen des 14. und 15. Jahrhundert in Mittel- und Nordostdeutschland, Diss. Halle 1958.
• Schuster Heinrich, Drei mitteldeutsche Glocken des 14. Jahrhunderts, [w:] Kunst des Mittelalters in Sachsen. Festschritft Wolf Schubert dargebracht zum 60. Geburtstag, Weimar 1967, s.327-335.
• Soborska-Zielińska Anna, Zieliński Marek Grzegorz, Dzwony chełmińskie: zarys dziejów, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 45 (1997), nr 1, s.15-42.

 ŚREDNIOWIECZE – chrzcielnice

• Bond Francis, Fonts and Fonts Coverts, London – New York – Toronto 1908.
• Gummelt Wolfgang, Die Restaurierung des Taufbeckens in der Marienkirche zu Frankfurt am Oder, [w:] Metallkunst von der Spätantike bis zum ausgehenden Mittelalter, von Arne Effenberger, Berlin 1982, s. 276-279.
• Jakubek-(Raczkowska) Monika, Problematyka warsztatowa chrzcielnicy z Elbląga, [w:] Rzemiosło artystyczne. Materiały Sesji Oddziału Warszawskiego SHS, t. 2, pod red. Ryszarda Bobrowa, Warszawa 2001, s. 31-52.
• Jakubek-Raczkowska Monika, XIII-wieczna chrzcielnica z Kaplicy Kopernika, [w:] Dzieje i skarby kościoła świętojańskiego w Toruniu, pod red. Katarzyny Kluczwajd i Michała Woźniaka, Toruń 2002, s. 237-255.
• Kuczyńska Jadwiga, Chrzcielnica w świetle myśli liturgicznej i przepisów kościelnych średniowiecza, „Roczniki Humanistyczne” 29/4 (1981), s.49-57.
• Legner Anton, Die Rinderherde des Reiner von Huy, [w:] Rhein und Maas…, t. 2, s. 237-250.
• Mundt Albert, Die Erztaufen Nord- und Ostdeutschlands von der Mitte des XIII bis zur Mitte des XIV Jahrhunderts, Leipzig 1908.
• Pietrusińska Maria, Protogotycka chrzcielnica brązowa z Legnicy, Biuletyn Historii Sztuki, t. 22, 1960, z.1, s. 3-34.
• Reudenbach Bruno, Das Taufbecken des Reiner von Huy in Lüttich, Wiesbaden 1984.
• Sachs Hannelore, Die Bronzetaufe der Marienkirche zu Frankfurt am Oder, [in:] Metallkunst von der Spätantike bis zum ausgehenden Mittelalter, von Arne Effenberger, Berlin 1982, s. 185-197.
• Scheven Friedrich, Mittelalterliche Taufen in Mecklenburg, von der Stiftung Mecklenburg, Bremen 1976.
• Siwkowska Irena, Czternastowieczna chrzcielnica brązowa z kolegiaty w Kołobrzegu, [w:] Badania nad sztuką Pomorza, Materiały z sesji naukowej oddziału szczecińskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki „Sztuka Pomorza Zachodniego w świetle najnowszych badań”, Kamień Pomorski 20-21 maja 1988, pod red. Marii Glińskiej i Bogdany Kozińskiej, Szczecin 1998, s.101-106.
• Teuchert Wolfgang, Taufen in Schleswig-Holstein. Taufen in Stein, Bronze und Holz vom Mittelalter bis zum Gegenwart, Heide in Holstein 1986.

  ŚREDNIOWIECZE – płyty nagrobne

• Jarzewicz Jarosław, Karłowska Kameowa Alicja, Trelińska Barbara, Gotyckie spiżowe płyty nagrobne w Polsce. Studia o formie i treściach ideowych, (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział nauk o Sztuce, Prace Komisji Historii Sztuki, t. 28), Poznań 1998.
• Kruszelnicki Zygmunt, XIV-wieczna płyta nagrobna małżonków von Soest w Toruniu, Studia Pomorskie, t. 1, Wrocław 1957, s. 104-148.

  ŚREDNIOWIECZE – drzwi, antaby

• Drzwi gnieźnieńskie, pr. zbior. pod red. Michała Walickiego, t. 1: Wrocław 1956, t. 2: Wrocław 1959 [zwł.: Dziekoński Tadeusz, Wesołowski Kornel, Charakterystyka metaloznawczo-technologiczna Drzwi gnieźnieńskich, [w:] t. 1, s. 124-187].
• Krzymuska-Fafius Zofia, Pierwotne przeznaczenie antaby brązowej ze Szczecina, [w:] Instantia est mater doctoralis, Szczecin 2001, s. 359-365.
• Mende Ursula, Die Bronzetüre des Mittelalters: 800-1200, München 1994.
• Mende Ursula, Die Türzieher des Mittelalters, Denkmäler Deutschen Kunst: Bronzegeräte des Mittelalters, begründet von Otto von Falke und Erich Meyer, fortgeführt von Peter Bloch, Bd.2, Berlin 1981.

 ŚREDNIOWIECZE – trybularze, kociołki, świeczniki, krzyże

• Bloch Peter, Bronzekruzifixe in der Nachfolge des Reiner von Huy, [w:] Rhein und Maas…, 2, s. 251-262.
• Bloch Peter, Der siebenarmige Leuchter in Klosterneuburg, Jahrbuch des Stiftes Klosterneuburg NF, Bd.2, 1962, s. 163-173.
• Bloch Peter, Siebenarmige Leuchter in christlichen Kirchen, „Wallraf-Richartz-Jahrbuch”, 23, Köln 1961, s. 55-190.
• Falke Otto von, Meyer Erich, Romanische Leuchter und Gefäße. Gießgefäße der Gotik (Deutscher Verein für Kunstwissenschaft, Denkmäler Deutschen Kunst: Bronzegeräte des Mittelalters, Bd.1), Berlin 1935.
• Gräbke Hans A., Spätgotische siebenarmige Leuchter im Ostseegebiet, Die Christliche Kunst. Monatsschrift für alle Gebiete der christlichen Kunst…, Jg. XXVI, H. 1, Oktober 1932, s. 216-230.
• Jakubek-Raczkowska Monika, Gotycki świecznik z Bazyliki Mariackiej w Kołobrzegu. Nowe spojrzenie na warsztat mistrza Jana Apengetera, [w:] Odlewnictwo w Polsce. Materiały z VII Sesji Naukowej Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, pod red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2007, s. 67-72.
• Kobielus Stanisław, Romańska kadzielnica z Trzebnicy jako symbol utraconego i odzyskanego raju, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 25-26 (1992-1993), s. 343-353 [online]
• Lepie Herta, Schmitt Lothar, Der Barbarossaleuchter im Dom zu Aachen, Aachen 1998.
• Mende Ursula, Addenda zum Leipziger „Thomas-Leuchter“. Der meistverbreitete romanische Leuchtertypus mit Blattwedelschwanz-Drachen, [w:] Es thun iher viel fragen – Kunst in Mitteldeutschland. Festschrit K. S. Krause, Petersberg 2001, s. 81-108.
• Theuerkauff-Liederwald Anna Elizabeth, Mittelalterliche Bronze- und Messinggefäße. Eimer – Kannen – Lavabokessel, (Denkmäler Deutschen Kunst: Bronzegeräte des Mittelalters, begründet von Otto von Falke und Erich Meyer, fortgeführt von Peter Bloch, Bd. 4), Berlin 1988.
• Semrau Artur, Die Grapengießer und Rotgießer in Preußen, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn, H.26, 1918, s. 37-44.

 ŚREDNIOWIECZE – akwamanile

• Bild und Bestie: Hildesheimer Bronzen der Stauferzeit; eine Ausstellung des Dom-Museums Hildesheim vom 31. Mai bis 5. Oktober 2008, Hg. Michale Brandt, Regensburg 2008.
• Lauffenburger Julie, “Discovering” a Medieval candlestick in the collection of the Walters Art Museum, „Objects Specialty Group Postprints”, Vol. 14, Washington 2007, s. 130-145 [online]

 KATALOGI WAŻNIEJSZYCH EKSPOZYCJI STAŁYCH ORAZ WYSTAW CZASOWYCH, uwzględniających dzieła odlewnictwa

• Bernward von Hildesheim und die Zeitalter der Ottonen, Ausstellung Hildesheim (Dom- und Diözesanmuseum Hildesheim, Roemer und Pelizaeus-Mus.), Hildesheim 1993.
• Das Reich der Salier 1024-1125: Katalog zur Ausstelung Rheinland-Pfalz, veranstaltet vom Römisch-Germanischen Zentralmuseum Mainz, Forschungsinstitut für Vor- und Frügeschichte, in Verbindung mit Bischöflichen Dom- und Diözesanmuseum Mainz, Sigmaringen 1992.
• Die Welt der Etrusker. Archäologische Denkmäler aus Museen der sozialistischen Länder. Staatliche Museen zu Berlin, Hauptstadt der DDR Altes Museum 4X-30XII1988, Berlin 1988.
• Imagination des Unsichtbaren. 1200 Jahre Bildende Kunst im Bistum Münster, Münster 1993.
• Heinrich der Löwe und seine Zeit. Herrschaft und Repräsentation der Welfen 1125-1235, kat. Ausstellung Braunschweig (Herzog Anton-Ludwig-Museum), hrsg. Jochen Luckhardt und Franz Niehoff, München 1995.
• Mirror of the medieval world. Metropolitan Museum of Art, ed. William D. Wixom, New York 1999 [online]
• Mitten David Gordon, Doeringer Suzannah F., Master Bronzes of the Classical World, catalog The Fogg Art Museum, New York 1968.
• Ornamenta Ecclesiae. Kunst und Künstler der Romanik, Ausstellungskatalog, hrsg. von Anton Legner, Köln 1985.
• Rhein und Maas. Kunst und Kultur 800-1400. Eine Ausstellung des Schnütgen-Museums der Stadt Köln und der belgischen Ministerien für französische und niederländische Kultur vom 14. Mai 1972 bis 23 Juli 1972 in der Kunsthalle Köln, vom 15. September bis 31. Oktober 1972 in den Königlichen Museen für Kunst und Geschichte in Brüssel, Bd.1-2, Köln 1972.
• Treasures from the Bronze Age of China. An Exhibition from the People’s Republic of China, The Metropolitan Museum of Art, New York 1980.
• Die Salier. Macht im Wandel, Bd.1-2, Austellungkatalog Historisches Museum der Pfalz Speyer, Speyer 2011